Ủy ban Kinh tế đề nghị xem xét phát triển lại dự án điện hạt nhân

Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận được khuyến nghị khởi động lại trong tương lai - Ảnh: M.TRÂN

Ủy ban Kinh tế vừa có báo cáo giám sát việc thực hiện nghị quyết 31 của Quốc hội về việc dừng thực hiện chủ trương đầu tư dự án điện hạt nhân Ninh Thuận giai đoạn 2016 - 2021.

Ủy ban này đánh giá, mặc dù tỉnh Ninh Thuận đã có phát triển vượt bậc, nhưng một bộ phận đời sống người dân vùng dự án vẫn gặp khó khăn, chưa an tâm ổn định sản xuất, dẫn tới lãng phí nguồn lực đất đai. Một số vướng mắc thuế, chi phí của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) liên quan đến quá trình triển khai dự án chưa được xử lý triệt để, bao gồm 1.496 tỉ đồng chi phí trước thuế cần được hạch toán vào chi phí chung của EVN; khoản tạm ứng là 196,8 tỉ đồng để di dân tái định cư nhưng chưa được hoàn trả; không được hoàn, bù trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào liên quan dự án.

Kết quả giám sát cũng chỉ ra, có khó khăn vướng mắc do cơ chế, chính sách hỗ trợ cho người dân, đầu tư cơ sở hạ tầng, hoàn thuế, hạch toán chi phí, đền bù giải phóng mặt bằng. Trong khi đó, phát triển điện hạt nhân hiện chưa có chủ trương chính thức, các quy hoạch liên quan đến khu vực dự kiến xây dựng các nhà máy điện hạt nhân cũng chưa rõ định hướng, nên chưa có căn cứ để tiếp tục xây dựng, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử.

Trong bối cảnh ngành điện ngày càng tăng về tỉ trọng năng lượng tái tạo, nhưng theo Ủy ban Kinh tế, Việt Nam sẽ phải đối mặt với thách thức thiếu điện giai đoạn 2021 - 2025. Thị trường điện cạnh tranh cũng chưa xây dựng được một cách đồng bộ; cơ chế giá điện còn chậm thay đổi, chưa vận hành giá điện theo cơ chế thị trường. Nguồn điện được xây dựng cũng chưa đảm bảo khả năng phát triển bền vững, ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường.

Đặt trong bối cảnh xu hướng phát triển ngành năng lượng thế giới là xanh, sạch, cam kết của Việt Nam tại COP26, đòi hỏi Việt Nam phải có định hướng chiến lược để vừa bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, vừa hạn chế phát thải carbon trong dài hạn, trong khi điện hạt nhân là nguồn điện ít phát thải.

Do đó, Ủy ban Kinh tế cho rằng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận mới được dừng thực hiện, nếu hủy bỏ sẽ ảnh hưởng đến khả năng phát triển điện hạt nhân trong tương lai, đồng thời ảnh hưởng đến quan hệ với các nước đối tác, nên đề nghị Chính phủ xem xét tạm giữ quy hoạch đối với các vị trí dự kiến xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2 cho đến khi cấp có thẩm quyền có quyết định chính thức về vấn đề này.

Trong phát triển nguồn điện theo Quy hoạch điện 8, Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ và các đơn vị liên quan nghiên cứu, đánh giá một cách đầy đủ, toàn diện, khách quan, khoa học, chính xác thực trạng và dự báo cung cầu năng lượng trong thời gian tới; nhanh chóng có đề xuất hợp lý về việc phát triển điện hạt nhân trong tương lai để trình các cấp có thẩm quyền.

Đồng thời, cần có giải pháp thỏa đáng để ổn định đời sống nhân dân, kịp thời để tổ chức lại sản xuất, ổn định đời sống và bảo đảm quyền lợi cho người dân chịu ảnh hưởng bởi dự án. Nghiên cứu, xây dựng gói hỗ trợ trực tiếp cho người dân trong vùng quy hoạch, phân biệt với các cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội nói chung.

Chưa đưa kế hoạch phát triển điện hạt nhân vào Quy hoạch điện 8

TTO - Việc xây dựng Quy hoạch điện 8 phải hướng tới phát triển nền kinh tế độc lập tự chủ, đặc biệt là nâng cao tính tự chủ của ngành năng lượng, giảm thiểu tối đa sự phụ thuộc vào nước ngoài.