Tốc độ tăng năng suất lao động Việt Nam cao nhưng giá trị còn thấp

Sản xuất linh kiện điện tử kỹ thuật cao tại Cty TNHH Nidec Sankyo Việt Nam (Nhật Bản) trong Khu Công nghệ cao TP Hồ Chí Minh. Ảnh (tư liệu) minh họa: Thanh Vũ/TTXVN

Chính vì vậy, Chính phủ quyết tâm thu hẹp khoảng cách về giá trị và xác định đến năm 2030, năng suất lao động trở thành một động lực quan trọng cho tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững; đồng thời, tận dụng hiệu quả các cơ hội của cách mạng công nghiệp lần thứ tư; trong đó, nâng cao chất lượng thể chế kinh tế thị trường; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; thúc đẩy liên kết vùng; phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là các trụ cột chính.

Để thực hiện mục tiêu này, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 1305/QĐ-TTg (ngày 8/11/2023) phê duyệt Chương trình hành động về tăng năng suất lao động đến năm 2030, với mục tiêu đặt ra rất cụ thể từ nay đến năm 2030, tốc độ tăng năng suất lao động bình quân phải đạt trên 6,5%/năm; trong đó, ngành công nghiệp chế biến, chế tạo tăng 6,5 - 7%/năm; nông, lâm nghiệp và thủy sản tăng 7 - 7,5%/năm; khu vực dịch vụ tăng 7 - 7,5%/năm.

Theo đó, Chính phủ giao nhiệm vụ cụ thể cho từng bộ, ngành trong việc cải thiện và tăng năng suất lao động. Bộ Kế hoạch và Đầu tư được giao nhiệm vụ nghiên cứu, đề xuất việc thành lập Ủy ban Năng suất quốc gia vào năm 2025; triển khai có hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp ban hành tại Chiến lược Tổng thể phát triển khu vực dịch vụ; đồng thời, chủ trì thực hiện các hoạt động đối thoại chính sách, hội nghị, hội thảo, chia sẻ kinh nghiệm về tăng năng suất lao động trong bối cảnh mới.

Thủ tướng Chính phủ cũng giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư nghiên cứu cơ chế, chính sách hình thành trung tâm tài chính quốc tế tại các đô thị có tiềm năng; phát triển các trung tâm đổi mới sáng tạo và hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu thống kê để theo dõi, đánh giá diễn biến năng suất lao động cấp quốc gia, cấp vùng, cấp ngành.

"Đây là những nhiệm vụ đặc biệt quan trọng, quyết định sống còn đến sự phát triển bền vững, vì một khi năng suất lao động thấp thì thu nhập của người lao động "ráo mồ hôi là hết tiền". Hiện, người lao động vẫn chủ yếu làm việc ở khu vực phi chính thức, làm việc thời vụ khi doanh nghiệp có đơn hàng", ông Nam cho hay.

Theo Tổng cục Thống kê, hiện cả nước có khoảng 51,3 triệu người từ 15 tuổi trở lên có việc làm, tăng trên 174.000 người so với cùng kỳ năm 2023. Số người lao động trong độ tuổi có việc làm tăng là điều đáng mừng, tuy nhiên, mỗi năm lực lượng lao động được bổ sung trên dưới 600.000 người do sinh cơ học. Vì vậy, Chính phủ cần phải có cơ chế, chính sách tạo việc làm nhiều hơn, đặc biệt là lao động chính thức, lao động được đào tạo, lao động có tay nghề.

Hiện, thu nhập bình quân tháng của người lao động đạt khoảng 7,6 triệu đồng, tăng 549.000 đồng so với cùng kỳ năm 2023. Mặc dù, thu nhập bình quân tháng của người lao động tăng lên ở hầu hết các ngành kinh tế, nhưng mức độ tăng cao chủ yếu tập trung vào một số ngành như: bất động sản, tài chính, ngân hàng và bảo hiểm.

Còn thu nhập của người dân ở những ngành còn lại có tăng, song nếu trừ đi lạm phát thì thu nhập thực tế tăng không đáng kể, nhất là khu vực phi chính thức (chiếm 64,8% tổng số lao động có việc làm của cả nước).

Thực tế trên cho thấy, thị trường lao động thiếu bền vững, vì hiện vẫn còn 933.000 người lao động thiếu việc làm, tăng 26.400 người so cuối năm 2023 và tăng 47.200 người so với cùng kỳ năm ngoái.

Nguyên nhân có thể kể ra một số hạn chế lớn nhất trên thị trường lao động hiện nay như: chất lượng cung lao động vẫn còn bất cập, chưa đáp ứng cho cầu của thị trường lao động hiện đại, linh hoạt, bền vững và hội nhập, khi vẫn còn 37,8 triệu người lao động chưa qua đào tạo.

"Có thể nói, đây là hạn chế rất lớn trên thị trường lao động hiện nay. Không những thế, thị trường lao động chưa có sự cải thiện nhiều về chất lượng, khi số lao động phi chính thức làm công việc bấp bênh, thiếu ổn định, thu nhập thấp, không được đóng bất cứ loại bảo hiểm bắt buộc nào (bảo hiểm xã hội, y tế, thất nghiệp)", ông Nam cho hay.

Hiện, khoảng 8% số thanh niên đang thất nghiệp và 4,3% tổng số lao động, tương đương với 2,3 triệu người không sử dụng hết tiềm năng cả thời gian và năng lực cũng là những hạn chế của thị trường lao động Việt Nam.