3 năm trước
298 Tại trụ sở quận Lâm Thuật ở miền đông Trung Quốc, một màn hình khổng lồ bao phủ toàn bộ bức tường cung cấp thông tin về 600.000 cư dân sống tại đây. Thông qua màn hình, người giám sát có thể truy cập vào 10.838 camera được lắp đặt khắp quận, xem thông tin trong kho dữ liệu chính phủ và đọc khiếu nại do người dân gửi tới.
Hệ thống trí tuệ nhân tạo này được gọi là "bộ não thành phố" đang được dùng cho nhiều mục đích khác nhau, từ việc truy vết dịch bệnh, phát hiện các tụ điểm bất hợp pháp hay ngăn chặn ô nhiễm sông.
Quận Hải Điến ở Bắc Kinh cũng đã triển khai hệ thống này vào tháng 2 để kiểm tra số căn hộ còn trống bằng cách tính mức tiêu thụ điện năng. Quận Hợp Thủy với số dân 150.000 người ở phía Tây Bắc cũng vừa ký thỏa thuận với Huawei để xây dựng hệ thống tương tự.
Một nhà nghiên cứu giấu tên ở Bắc Kinh cho biết: "Hầu hết thị trưởng thành phố và thẩm phán quận đều muốn triển khai hệ thống bộ não thành phố".
Dù có những lợi ích nhất định như giúp chính quyền xác định các vấn đề, xử lý khiếu nại nhanh hơn, đẩy lùi độc tài và tham nhũng, công nghệ mới vẫn chưa được tất cả các quan chức hoan nghênh. Vẫn còn nhiều quận và thành phố phản đối hệ thống này. Ví dụ, nếu một cán bộ hoặc người thân của họ đặt giá thầu cho dự án của chính phủ, hệ thống sẽ đưa ra cảnh báo. Tính năng chống tham nhũng là một phần của "bộ não AI".
Mặt khác, người dân cũng lo ngại mất quyền riêng tư và bảo mật dữ liệu nếu công nghệ này được triển khai khắp cả nước. Viễn cảnh bộ máy AI quan liêu, lạm quyền cũng khiến nhiều người chưa thực sự tin tưởng vào hệ thống mới.
Khái niệm "thành phố thông minh", hay ý tưởng dùng máy tính vận hành cả thành phố đã được thảo luận ở Mỹ vào những năm 1980. Cụ thể, họ dự định thu thập dữ liệu bằng cách dùng mạng lưới các cảm biến Internet vạn vật (IoT), rồi phân tích dữ liệu đó để đưa ra các quyết định như xây một con đường.
 Hệ thống này đang được triển khai khắp Trung Quốc Ảnh chụp màn hình SCMP |
Dự án "bộ não thành phố" của Trung Quốc đi xa hơn những ý tưởng ban đầu. "Bộ não" đầu tiên được triển khai tại Hàng Châu, tỉnh Chiết Giang năm 2016, dùng dịch vụ điện toán đám mây của Alibaba. Ban đầu nó được dùng để điều khiển đèn giao thông trong thành phố, giúp tăng tốc độ giao thông trung bình lên 15%.
Tiếp tục phát triển công nghệ, Alibaba hiện có một bản sao kỹ thuật số mô phỏng thành phố thật, từ đó dạy hệ thống cách xử lý các tình huống đặc biệt như khủng bố, hoặc dự đoán hướng phát triển tương lai của Hàng Châu trong nhiều thập niên tới.
Công nghệ này rất tốn kém. "Bộ não" thành phố ở Hải Khẩu - thủ phủ của tỉnh đảo Hải Nam trị giá hơn 1 tỉ nhân dân tệ (156,3 triệu USD). Hệ thống gồm hai phần - một phần lưu trữ và xử lý dữ liệu, phần còn lại là những máy tính hiệu suất cao giúp AI hoạt động. Chi phí phụ thuộc vào quy mô và độ phức tạp của hệ thống, nhưng thường ở mức giá hàng trăm triệu nhân dân tệ trở lên.
Suo Liming - giáo sư tại Đại học Nam Đài ở Thiên Tân cho rằng hệ thống này không thực sự cần thiết ở những vùng có diện tích nhỏ. Ông viết trên tạp chí Quản trị Nhà nước như sau: "Những khoản đầu tư gây sốc như vậy thật không kinh tế. Sự thúc đẩy của chính quyền địa phương nếu không được kiểm soát có thể khiến các bộ não này được xây dựng hàng loạt rồi lãng phí nguồn lực, kéo theo nhiều thất bại khác".
Liang Zheng - giáo sư ở Đại học Thanh Hoa lại ủng hộ "bộ não thành phố" vì chúng thực hiện nhiệm vụ nhanh hơn con người, đưa ra các quyết định hành chính một cách khoa học. Đồng thời, ông cũng ý thức vấn đề bảo mật dữ liệu là một trở ngại không nhỏ, nhấn mạnh việc ngăn chặn các đối tác của chính phủ khai thác dữ liệu người dân vì mục đích thương mại.
Liu Jie - giáo sư tại Đại học Phục Đán ở Thượng Hải cho rằng phụ thuộc vào AI có thể gây ra nhiều vấn đề khác cho xã hội: "Khi hệ thống dần phát triển sâu rộng, hệ quả tất yếu là con người sẽ sống một cuộc đời được hoạch định sẵn, làm những công việc thiếu sáng tạo, còn chính phủ trở thành một thể chế kỹ trị".
English (United States) · 
Vietnamese (Vietnam) ·