Ngôi nhà truyền đời

Minh họa: ĐẶNG HỒNG QUÂN

Nhà cũ là căn nhà sàn vách gỗ, mái ngói âm dương, được ông nội cất từ những năm 60 của thế kỷ trước. Mùa nước nổi, sóng đánh ì oạp vào những chân cột. Mùa mưa, ba lại lo lắng đi tìm ngói về thay những miếng đã vỡ. Nhưng mùa nào thì căn nhà cạnh bờ sông ấy cũng lồng lộng gió.

Những ngày xây lại nhà là những ngày gian khó của ba mẹ. Con trai đi học xa, thỉnh thoảng về lại ứa nước mắt trước cảnh hai ông bà già cất cái chòi lá tạm trên rẻo đất trước cửa để coi chừng thợ xây. 

Nó về bữa đầu ngay lúc người ta đóng cừ tràm, ba nói ba làm móng chắc lắm, sau này mấy chục năm nữa con vẫn có thể xây thêm 2-3 tấm.

Năm đó nó 19 tuổi, không cần biết nó có về quê lập nghiệp hay không nhưng ba nói với nó ba xây căn nhà truyền đời giữa cái tiếng dộng cừ ầm ĩ. Ba nói với nó bao nhiêu của cải ba mẹ dành dụm đều đổ vào mua loại vật liệu chắc bền nhất để truyền đời ngôi nhà cho con.

Vì truyền đời, nên khi cất nhà mới, ba mẹ cố giữ lại cái hồn cốt của ngôi nhà xưa ấy. Cái sân mới lát gạch tàu, nên ba mẹ mua một chậu cây thật to để trồng lại cội mai già sân cũ. 

Ngày Tết, ai mới ghé thăm nhà lần đầu cũng đều được chỉ dẫn: qua cầu Tầm Bót, bên tay trái có ngôi nhà hàng rào trắng, có giàn trang dây và nhiều mai vàng... Chỉ nhà nhưng tự hào như tả một bức tranh.

Nhà mới vẫn cái hàng ba rất rộng như hồi còn ở căn nhà sàn cũ. Cái hàng ba được tính toán đến từng chi tiết nhỏ, chỗ dán những câu liễn tết, bàn thờ ông Thiên, cái bậc thềm để Tết trưng những chậu vạn thọ, hàng ba đủ chỗ để mấy bàn tiệc vào ngày giỗ... Cái gì cũng kỹ lưỡng.

Nhà mới, ba mẹ làm một phòng khách thật rộng, chỗ để cháu nội sau này trải chiếu chơi đồ hàng. Bộ salon gỗ, chạm cừ kiểu cổ được đổi mấy lần mỗi khi ba mẹ trúng giá một vụ lúa. 

Căn phòng của ba mẹ, của bà nội mở ra khu vực phòng ăn cho tiện đi lại. Chỗ bàn ăn lại nối ra lối đi bên hông nhà. Lần nào về thăm quê, con trai cũng thấy dáng mẹ ngồi đó như chờ từ rất lâu.

Có thằng con độc đinh, hai ông bà già lại càng mong vợ chồng nó đẻ nhiều cháu. Nên mười mấy năm trước, ba mẹ đã có sẵn phòng cho con lẫn phòng cho cháu ở trên lầu. Hai căn phòng ấy nằm phía sau khu vực thờ phụng, như là một tinh ý nhắc nhở gia đình thằng con phải nhớ hết chuyện cúng kiếng ông bà.

Chính giữa khu thờ tự là cái bàn thờ cẩn xà cừ họa tiết vô cùng độc đáo được ông bà nội mua từ giữa thế kỷ trước, đến giờ vẫn đen bóng sắc sảo. Hai bên vách treo câu đối của ông nội viết, mà nhà cô bác nào trong dòng họ cũng đều ghi lại một bản, thằng con trai thuộc lòng từ những ngày mới bập bẹ nói:

"Âm chất nền xưa, liêm chánh ông cha gương phủ đỏ.

Văn minh đời mới, duy tân con cháu tiếng nhà thơm".

Ban công phía sau của tầng lầu này là một nơi kỳ diệu. Là chỗ thằng con trai những ngày còn độc thân hay ngồi đọc sách những khi nghỉ hè. Là chỗ mỗi chiều nó ngắm hoàng hôn ngoài sông cái, vợ nó ngồi nướng cá lóc cùng với mẹ, mùi khói bay lên thơm nức mũi.

Là chỗ hai đứa con nó, trong những lần về quê, mỗi sáng sớm lại chạy ra gọi ông bà nội cho nhanh. Là chỗ những bữa giỗ nó hay chạy ra kêu mấy người chị bà con giúp dọn món lên bàn thờ để cúng đúng giờ...

Ngôi nhà truyền đời, nên cái hồn cốt cứ thế đặc quánh như những ngày xưa cũ. Vẫn cái không gian hướng về ông bà tổ tiên, hướng về tình nghĩa ấm áp của bà con chòm xóm và dòng họ, vẫn tình yêu thương ngập tràn của bao thế hệ trong gia đình nó...

Ba mẹ nó, vì vậy, không cần phải kêu con trai về quê, không cần nhắc nó xây lên 2-3 tấm. Chỉ đơn sơ vậy thôi mà đời vợ chồng nó hay con cái nó đều không thể xa rời...

Nuôi con chữ trong ngôi nhà chưa một ngày yên

TTO - Sống với mẹ và em trai điên, Thiện vẫn nhớ những ngày tháng êm đềm. Kỷ niệm đẹp nhất về mẹ là hồi lớp 5, Thiện nhận phần thưởng học sinh xuất sắc, mẹ đón cậu ở trường rồi khoe với những phụ huynh.