Làn sóng thợ đào Bitcoin từ Trung Quốc đẩy Kazakhstan đến năng lượng hạt nhân

Theo Nikkei, kể từ khi Trung Quốc ra lệnh cấm khai thác Bitcoin hồi tháng 5.2021, làn sóng người khai thác tiền điện tử đã di cư đến Kazakhstan, đưa quốc gia này lên vị trí thứ hai sau Mỹ về sản xuất tiền điện tử toàn cầu.

Dữ liệu mới nhất của Trung tâm Tài chính thay thế Cambridge cho thấy, thị phần của Kazakhstan về tỷ lệ băm trên thế giới, thước đo mức độ xử lý của máy tính được sử dụng để khai thác tiền điện tử, hiện đã tăng lên 18,1%, gấp bốn lần so với năm trước.

Kết quả trên một phần là do Kazakhstan đã tạo ra một môi trường thân thiện với khai thác tiền điện tử bằng cách thiết lập khung pháp lý cho ngành vào tháng 7.2020, với mong muốn thu được lợi ích tài chính. Luật pháp cho phép cộng với tình trạng dư thừa năng lượng đã khiến Kazakhstan trở thành điểm đến chính đối với các công ty và thợ đào muốn di chuyển khỏi Trung Quốc.

Tuy nhiên, vấn đề là hoạt động khai thác tiền điện tử yêu cầu sử dụng một lượng năng lượng rất lớn. Trong một năm bình thường, mức tiêu thụ năng lượng ở Kazakhstan tăng khoảng từ 1% đến 2%. Nhưng theo Thứ trưởng Năng lượng của Kazakhstan Murat Zhurebekov, tính đến thời điểm hiện tại trong năm nay, đã có “mức tăng trưởng bất thường” khoảng 8%, tương đương 1.000 đến 1.200 megawatt (MW).

Tháng 10.2021, Công ty Điều hành Lưới điện Kazakhstan (Kazakhstan Electricity Grid Operating Company - KEGOC) đổ lỗi một phần cho sự cố mất điện tại ba nhà máy điện, bao gồm cả cơ sở lớn nhất nước Ekibastuz-1, là do nhu cầu gia tăng từ các công ty khai thác tiền điện tử. Tình trạng này có thể sẽ buộc chính phủ phải có những quyết định khó khăn về sản xuất năng lượng để giữ cho việc khai thác Bitcoin tiếp tục hoạt động.

Trong cuộc họp hôm 26.11, Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev đã đề cập đến lựa chọn hạt nhân. “Nhìn về tương lai, chúng ta sẽ phải đưa ra một quyết định không phổ biến về việc xây dựng một nhà máy điện hạt nhân”.

Năng lượng hạt nhân có vẻ sẽ là sự lựa chọn phù hợp tự nhiên đối với một đất nước sản xuất 41% uranium hàng đầu thế giới vào năm 2020, theo dữ liệu của Hiệp hội Hạt nhân Thế giới. Nhưng sức mạnh nguyên tử đặc biệt đang gây tranh cãi ở Kazakhstan, nơi vẫn còn mang những vết sẹo của cuộc thử nghiệm vũ khí thời Liên Xô. Theo báo cáo trên tạp chí Nature, Liên Xô đã tiến hành 110 cuộc thử nghiệm trên mặt đất tại một địa điểm của Kazakhstan từ năm 1949 đến năm 1963, trước khi chuyển các vụ nổ xuống lòng đất. Theo ước tính từ các cơ quan y tế địa phương, khoảng 1,5 triệu người đã tiếp xúc với bụi phóng xạ. Nhà máy điện hạt nhân duy nhất của Kazakhstan đã đóng cửa vào năm 1999, và thảo luận về việc xây dựng một nhà máy hạt nhân mới liên tục bị cản trở.

Trung tâm dữ liệu của một công ty khai thác tiền điện tử ở Kazakhstan Reuters

Dù vậy, cuộc khủng hoảng năng lượng gần đây đã đưa vấn đề hạt nhân trở thành tâm điểm. Cơ quan Năng lượng Quốc tế mô tả Kazakhstan là “nhà sản xuất chính của tất cả các nhiên liệu hóa thạch”, bao gồm than đá, khí đốt tự nhiên và “trữ lượng dầu thô đã được chứng minh là cao thứ 12 thế giới”. Dữ liệu do Statista tổng hợp đưa Kazakhstan lên vị trí thứ 8 trong số các nước sản xuất than trên thế giới vào năm 2020. Nhưng Kazakhstan đã cam kết giảm lượng khí thải carbon và than, vốn chiếm 70% sản lượng điện trong nước.

Hiện tại, để bù đắp cho tình trạng thiếu hụt điện, Kazakhstan đã tăng cường lượng điện năng từ Nga, theo một thỏa thuận cho phép cả hai nước tham gia vào lưới điện quốc gia của nhau tùy theo nhu cầu biến động. Điện được cung cấp theo điều kiện phi thương mại, nhưng nhu cầu tăng đột biến gần đây đã khiến nước láng giềng phía bắc của Kazakhstan khó chịu. Các cuộc đàm phán đang được tiến hành để ấn định tỷ giá thương mại cho việc tăng nhập khẩu điện.

Trong khi đó, KEGOC đang phân bổ nguồn cung cấp năng lượng cho khoảng 50 công ty khai thác tiền điện tử hoạt động chính thức trong nước. Các công ty này có thỏa thuận với đơn vị vận hành lưới điện, nhưng vẫn có nhiều thợ mỏ chưa đăng ký, đang hoạt động trong “vùng xám” không bị hạn chế về việc sử dụng điện. Nhóm người này đã tăng lên trong những tháng gần đây khi việc di cư khai thác từ Trung Quốc diễn ra ngày càng nhanh.

Theo ông Alan Dorjiyev, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Công nghiệp Trung tâm dữ liệu Kazakhstan, việc củng cố lại số lượng “thợ đào vùng xám” là rất quan trọng đối với an ninh năng lượng lâu dài của đất nước. Từ năm 2022, Kazakhstan sẽ áp dụng mức thuế mới là 0,0023 USD cho mỗi kilowatt/giờ được sử dụng bởi các công ty đã đăng ký. Đối với các công ty khai thác trong tương lai, nhà chức trách đang cân nhắc luật mới để giới hạn bất kỳ hoạt động mới nào ở mức 1 MW điện cho mỗi cơ sở, với giới hạn quốc gia là 100 MW.

Bất chấp những thách thức, khai thác tiền điện tử được xem là một công cụ làm tiền cho nền kinh tế Kazakhstan. Ngành công nghiệp này được dự đoán sẽ mang lại 1,5 tỉ USD trong 5 năm tới, các kho bạc nước này sẽ được hưởng lợi từ 300 triệu USD thu nhập từ thuế. Kazakhstan hiện vẫn là điểm đến hấp dẫn dành cho các công ty khai thác tiền điện tử vì giá điện tương đối thấp, môi trường pháp lý thân thiện và tiềm năng năng lượng tái tạo chưa được khai thác, bao gồm thủy điện, năng lượng mặt trời và năng lượng gió. BIT Mining, công ty hàng đầu trong ngành gần đây đã rời khỏi Trung Quốc, nêu ra những lợi ích đó khi lên kế hoạch xây dựng một trung tâm dữ liệu 40 MW tại Kazakhstan.

Có một trường hợp đáng chú ý là Enegix, nhà khai thác tiền điện tử điều hành một trung tâm dữ liệu 180 MW có trụ sở ở phía bắc Kazakhstan, đang tìm kiếm giải pháp riêng cho tình trạng thiếu hụt năng lượng. Enegix có kế hoạch khai thác nước sông để cung cấp năng lượng cho hoạt động khai thác, chấm dứt sự phụ thuộc vào lưới điện quốc gia.

Mặc dù thủy điện được coi là một phần của giải pháp, nhưng các khu vực khác ở Trung Á đang bị đe dọa bởi mực nước giảm. Sau một mùa hè dài và khô hạn, Kyrgyzstan hiện phải trải qua tình trạng thiếu điện, với năng lượng được phân bổ cho lợi ích thương mại. Hồ chứa của các nước láng giềng như Kazakhstan, Tajikistan và Uzbekistan có thể không đủ nước để cung cấp cho nhu cầu phát điện và tưới tiêu trong năm tới.