Giấc mơ làm giàu nhanh nhờ công nghệ của người trẻ Trung Quốc gặp trở ngại

Khi kỹ sư phần mềm Bruce Wang nghỉ việc tại ứng dụng giao đồ ăn Meituan hồi năm ngoái, anh đã đưa ra cho mình hai lựa chọn: trở thành nhà đầu tư Bitcoin hoặc tham gia vào một công ty dạy kèm riêng. Cả hai đều là những ngành đầy hứa hẹn giữa lúc giá trị tiền điện tử và cổ phiếu dạy kèm bùng nổ. Cuối cùng Wang quyết định bước chân vào lĩnh vực dạy kèm riêng để đảm bảo công việc, nhưng đó đã được chứng minh là một quyết định sai lầm.

Cuộc kiểm soát của Trung Quốc trong năm nay đối với cả dạy kèm và khai thác Bitcoin, cùng với phần còn lại của ngành công nghệ, đang ảnh hưởng đến hàng chục triệu người, định hình lại cách thức và nơi các nhân viên công nghệ trẻ đầy tham vọng áp dụng tài năng của họ.

Cách nay vài tháng, Wang rất lạc quan về ngành công nghiệp dạy kèm. Nhu cầu giáo dục trực tuyến bùng nổ trong thời gian diễn ra dịch Covid-19 và vốn đầu tư mạo hiểm đổ vào ngành đã khiến giá cổ phiếu tăng vọt. Trước triển vọng đó, Wang nhận lời đề nghị từ một trong số các công ty lớn đã được niêm yết tại New York bao gồm New Oriental và TAL Education, với gói quyền chọn cổ phiếu. Tuy nhiên, sau khi chính quyền Bắc Kinh bất ngờ cấm dạy kèm, siết chặt hoạt động của các nền tảng công nghệ giáo dục, thì khối tài sản mới tìm được của Wang đã biến mất chỉ sau một đêm.

“Tôi được tăng lương 30% cho công việc mới. Tôi đã đổi toàn bộ số tiền tăng này lấy cổ phiếu mà tôi có thể kiếm được vào năm tới”, Wang nói, đồng thời dự đoán khoản lỗ của mình là khoảng 2 triệu nhân dân tệ (khoảng 310.000 USD).

Bên cạnh lĩnh vực dạy kèm, Trung Quốc còn cấm cả hoạt động khai thác Bitcoin và các sàn giao dịch tiền điện tử. Song, đây chỉ là hai nạn nhân của một cuộc kiểm soát lớn hơn trong lĩnh vực công nghệ, vốn đã quét sạch hàng nghìn tỉ nhân dân tệ khỏi thị trường chứng khoán trong nỗ lực của chính phủ để kiềm chế “sự mở rộng vốn đầu tư phi lý”.

Cuộc kiểm soát bắt đầu vào cuối năm ngoái khi các nhà quản lý xem xét đợt IPO hãng công nghệ tài chính fintech Ant Group của Alibaba Group Holding, và sau đó đưa ra một cuộc điều tra chống độc quyền đối với chi nhánh này. Trong năm nay, chính quyền Bắc Kinh đã trừng phạt gã khổng lồ gọi xe Didi Chuxing vì có thể vi phạm bảo mật dữ liệu, ra lệnh cho Tencent Holdings hủy bỏ các thỏa thuận hợp nhất và quan hệ đối tác âm nhạc độc quyền, đồng thời soạn thảo quy định chặt chẽ hơn cho các thuật toán đề xuất, vốn là động lực doanh thu đáng kể cho các nền tảng video ngắn như TikTok và Kuaishou.

Chính phủ cũng ban hành luật và quy định mới về quản lý dữ liệu, khiến các công ty công nghệ khó kiếm tiền từ dữ liệu người dùng hơn. Động thái này cũng ảnh hưởng đến những người lao động trẻ đang tìm kiếm sự giàu có nhanh chóng sau khi một công ty thực hiện IPO.

Khi Alibaba niêm yết tại New York vào năm 2014, hơn 10.000 người đã trở thành triệu phú mới, đẩy giá bất động sản gần trụ sở chính của công ty ở Hàng Châu lên cao. Năm 2018, việc niêm yết cổ phiếu của Xiaomi tại Hồng Kông cũng khiến cổ phiếu của 5.500 nhân viên được định giá trung bình 10 triệu nhân dân tệ/người. Lĩnh vực công nghệ là một trong những nguồn việc làm lớn nhất ở Trung Quốc, tuyển dụng hàng trăm nghìn nhân viên mới trong những năm gần đây. Riêng ByteDance đã tăng số lượng nhân viên lên 100.000 vào năm ngoái, hầu hết nhân viên trong số đó làm việc tại đại lục.

Mức lương của lĩnh vực này cũng rất cạnh tranh, vượt qua tài chính một vài năm trước. Năm 2010, cách để sinh viên mới tốt nghiệp đại học có thể kiếm nhiều tiền nhất là gia nhập các công ty ngân hàng, chứng khoán hoặc bảo hiểm, với mức lương trung bình là 3.370 nhân dân tệ mỗi tháng, theo công ty tư vấn MyCOS. Đến năm 2019, phần mềm và truyền thông đưa ra mức lương cao nhất là 6.570 nhân dân tệ mỗi tháng. Những nền tảng như Didi và Meituan cũng mang lại cơ hội mới cho nhân viên hợp đồng. Theo báo cáo từ People’s Daily tháng trước, các công ty nền tảng công nghệ như vậy hiện có hơn 11 triệu nhân viên giao hàng và tài xế.

Tuy nhiên, cuộc kiểm soát của Bắc Kinh đang đe dọa việc làm của một ngành có lực lượng lao động trẻ nhất. Zhang Ying, một quan chức về nguồn nhân lực, hồi tháng 7.2021 cho biết “có một số lượng sinh viên tốt nghiệp nhất định không tìm được việc làm và áp lực đối với những người trẻ tuổi đã tăng lên”.

Người làm việc tại các công ty Big Tech đang lo lắng khi họ ngày càng già đi so với “giai thoại” về chuyện những người trên 35 tuổi bị cho thôi việc. Một số đang chuyển qua làm công việc dân sự với mong muốn đảm bảo việc làm tốt, dù đi kèm với đó là mức lương thấp hơn. Năm 2020, hơn 1,5 triệu người đăng ký tham gia kỳ thi để cạnh tranh vào một vị trí có thẩm quyền cấp nhà nước, nhiều hơn 110.000 người so với năm trước.

Công nhân tại các hãng công nghệ khổng lồ cũng bị cuốn vào giữa cuộc chiến giữa Bắc Kinh và Big Tech. Một cựu nhân viên của ByteDance đã hối hận vì đổi toàn bộ tiền thưởng hằng năm để lấy quyền chọn cổ phiếu vào đầu năm nay. “Nếu chương trình cổ phiếu diễn ra sau sự cố Didi Chuxing, có lẽ tôi sẽ không mua cổ phiếu với giá cao 126 USD như vậy”.

Cổ phiếu của Tencent cũng giảm gần 40% so với mức đỉnh vào tháng 1.2021. Được biết, công ty đã cấp lần lượt 300 và 100 cổ phiếu cho mỗi nhân viên vào năm 2016 và 2021, đồng thời đưa ra các lựa chọn cổ phiếu khác dựa trên hiệu suất. Tuy nhiên, theo một nhân viên giấu tên, người lao động không thuộc cấp quản lý sẽ không được sở hữu nhiều số cổ phiếu đó. Vì vậy, ngay cả khi cuộc kiểm soát công nghệ của Bắc Kinh tiếp tục, cô cũng không lo lắng nhiều về biến động giá cổ phiếu.